Του Τακη Aναστοπουλου
Το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.), παγιδευμένο από την ίδια του την υπόσταση ως νησιωτική χώρα, βρισκόταν πάντα απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η καρδιά του κάθε Αγγλου νιώθει πιο κοντά στον υπερατλαντικό εξάδελφο παρά στους Ευρωπαίους συγγενείς.
Παλαιότερα, οι κυβερνήσεις Μπλερ κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες για ουσιαστική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, με σκοπό να το επηρεάσουν και να το φέρουν πιο κοντά στα βρετανικά συμφέροντα.
Η σημερινή κυβέρνηση ακολουθεί μια πορεία που την απομακρύνει όλο και περισσότερο από τις ευρωπαϊκές επιλογές, σε μια στιγμή κατά την οποία το H.B. θα είχε ενδεχομένως πολλά να προσφέρει. Ο πρωθυπουργός Κάμερον πήγε στην κρίσιμη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες με την εντολή που έλαβε από την πλειοψηφία της Βουλής των Κοινοτήτων (σε αγαστή σύμπνοια της ευρωσκεπτιστικής μερίδας των Συντηρητικών με τους Eργατικούς) υπέρ της δραστικής μείωσης του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για την περίοδο 2014-2020.
Στην πραγματικότητα, το Η.Β. ουδέποτε συμμερίστηκε τον ευρωπαϊκό θεμέλιο μύθο, ποτέ δεν ενστερνίσθηκε το όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης. Αντίθετα, οι συνεπείς εμπειριστές Βρετανοί αντιμετωπίζουν την Ευρώπη ως μια σειρά από πρακτικά προβλήματα που αναζητούν πρακτικές λύσεις. Και ως γνήσιοι απόγονοι του Τζον Στιούαρτ Μιλ και της θεωρίας του ωφελιμισμού, χρησιμοποιούν κατά το δοκούν το ευρωπαϊκό κεκτημένο, κάνοντας χρήση του δικαιώματος μη συμμετοχής (opt-out), για ό,τι πιστεύουν ότι δεν τους εξυπηρετεί (τραπεζική ένωση, Σένγκεν).
Τελικά, η ακαμψία του Λονδίνου οδήγησε στο (προαναγγελθέν από τη στήλη αυτή) αδιέξοδο. Οι αποφάσεις αναβλήθηκαν για τις αρχές του 2013. Χωρίς αμφιβολία, το ναυάγιο των Βρυξελλών τραυμάτισε τη συνοχή της ευρωπαϊκής οικογένειας. Κι όμως βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου, λόγω παγκοσμιοποίησης, το Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερο παρά ποτέ έχει ανάγκη την Ε.Ε. και το αντίστροφο. Σήμερα η Βρετανία, αντί να επιδιώκει μία εποικοδομητική συμμετοχή στα τεκταινόμενα των Βρυξελλών, είναι ωσεί απούσα από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, η δε αρνητική της στάση σε κάθε νέα πρωτοβουλία, όπως μία νέα συνθήκη για τη σωτηρία του ευρώ ή ακόμα η έκδοση του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, έχει διαλυτικές συνέπειες.
Αντίθετα απ’ ό,τι συνήθως, υποστηρίζεται, οι βρετανικές επιλογές δεν επιβάλλονται μόνο από τα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά συμφέροντα του Σίτι. Αποτελεί πεποίθηση του μέσου Βρετανού πολίτη ότι η Ευρώπη τού απομυζά τις οικονομίες και του επιβάλλει πολιτικές που είναι αντίθετες με τις βρετανικές παραδόσεις. Αυτή η βαθιά ριζωμένη αντίληψη ώθησε τον Κάμερον στη διατύπωση του βέτο που οδήγησε στο αδιέξοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι Βρετανοί δεν θα διστάσουν να αντιμετωπίσουν ακόμη και την έξοδο, την επονομαζόμενη Βrixit (Βritish Εxit) αν δεν ικανοποιηθούν οι θέσεις τους.
Η υπόλοιπη Ευρώπη και ειδικά αυτοί που θεωρούνται υπέρμαχοι της ευρωπαϊκής ιδέας θα πρέπει να χαίρονται για μια τέτοια εξέλιξη;
Μια ενδεχόμενη αποχώρηση ενός συνεχώς δύστροπου εταίρου θα επιτρέψει σε αυτούς που μένουν να βαδίσουν πλέον απερίσπαστοι σε μια εμβάθυνση της Ε.Ε. που μέχρι τώρα αναβαλλόταν λόγω της βρετανικής αμφιθυμίας;
Παρά την ανακούφιση που ίσως κάποιοι νιώσουν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, το Brixit δεν μπορεί παρά να είναι οδυνηρό για την Ευρώπη. Η βρετανική αυτοαπομόνωση αφήνει περιθώριο στην ούτως ή άλλως ισχυρή Γερμανία να ηγείται των πρωτοβουλιών στην Ευρώπη χωρίς αντίπαλον δέος. Στο παρελθόν, η δύναμη του γαλλογερμανικού άξονα μπορούσε να εξισορροπεί τη βρετανική αδιαλλαξία. Λειτουργούσε ως σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. Σήμερα αυτός ο άξονας υπολειτουργεί για τον απλό λόγο ότι η Γαλλία δεν είναι αυτή που ήταν και για να είναι αποδοτικός ένας άξονας χρειάζεται να στηρίζεται σε ισοδύναμες χώρες, ειδάλλως χωλαίνει.
Θα έχουν προσφέρει κακή υπηρεσία στην Ευρώπη οι Ευρωπαίοι ηγέτες αν μέχρι τη νέα σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν εξαντλήσουν κάθε περιθώριο για να αποτρέψουν παγίωση του βρετανικού βέτο, πόσω μάλλον αν με τη στάση τους εξωθήσουν το H.B. σε οικειοθελή αποχώρηση. Οι επικεφαλής των θεσμικών οργάνων και οι πρωθυπουργοί κατέχουν καλά το μυστικό των συμβιβασμών. Τώρα θα πρέπει να επιδείξουν το ανάλογο θάρρος και περισσή φαντασία και επιδεξιότητα στις προσπάθειες που θα κληθούν να καταβάλουν για να συγκρατήσουν την «ευρωπαϊκή υποχώρηση» των Βρετανών και των πιθανών μιμητών τους.
