Το πρόγραμμα του Ιάπωνα πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας του έχει οδηγήσει σε άνοδο της εγχώριας εμπιστοσύνης. Αλλά σε ποιο βαθμό είναι η πολιτική του προσέγγιση γνωστή ως Abenomics υπεύθυνη για το θετικό κλίμα;
Είναι ενδιαφέρον, ότι μια προσεκτική ματιά στην απόδοση της Ιαπωνίας κατά την τελευταία δεκαετία καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει λόγος για συνεχιζόμενα αρνητικά συναισθήματα όσον αφορά την πορεία της χώρας.
Πράγματι, όσον αφορά την αύξηση της παραγωγής ανά απασχολούμενο εργαζόμενο, η Ιαπωνία έχει πάει αρκετά καλά από το 2000 και μετά. Με τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, η εκτίμηση για την Ιαπωνία το 2012 – δηλαδή, πριν από τα Abenomics – ήταν ότι η παραγωγή ανά απασχολούμενο εργαζόμενο αυξάνεται κατά 3,08% σε ετήσια βάση. Αυτό είναι πολύ πιο ισχυρό από ό, τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η παραγωγή ανά εργαζόμενο αυξήθηκε μόλις κατά 0,37% το περασμένο έτος, και πολύ ισχυρότερη από ότι στη Γερμανία, όπου μειώθηκε κατά 0,25%.
Παρ 'όλα αυτά, όπως πολλοί Ιάπωνες δικαίως υπογραμμίζουν, τα Abenomics μπορούν να βοηθήσουν την ανάκαμψη της χώρας. Ο Άμπε κάνει ότι πολλοί οικονομολόγοι έχουν ζητήσει από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη: ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα νομισματικών, δημοσιονομικών και διαρθρωτικών πολιτικών. Ο Άμπε παρομοιάζει αυτή την προσέγγιση με τρία βέλη – το καθένα μπορεί να καμφθεί – όλα μαζί δεν μπορούν να λυγίσουν.
Ο νέος διοικητής της Τράπεζας της Ιαπωνίας, Haruhiko Kuroda, φέρνει πολυετή εμπειρία από το το υπουργείο Οικονομικών, και στη συνέχεια απο τη θέση του ως πρόεδρου της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης. Κατά την κρίση της Ανατολικής Ασίας τα τέλη του 1990, έξησε από πρώτο χέρι την αποτυχία της κοινής αντίληψης που ωθούσαν από κοινού το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Δεν είναι προσκολλημένος σε παρωχημένα δόγματα κεντρικών τραπεζιτών και έχει δεσμευτεί να αντιστρέψει χρόνια αποπληθωρισμού στην Ιαπωνία, φτάνοντας στο στόχο του 2%.
Ο αποπληθωρισμός αυξάνει το πραγματικό (προσαρμοσμένο βάσει πληθωρισμού) βάρος του χρέους, καθώς και το πραγματικό επιτόκιο. Αν και υπάρχουν λίγα στοιχεία για τη σημασία μικρών αλλαγών στα πραγματικά επιτόκια, η επίδραση ακόμη και ήπιου αποπληθωρισμού στο πραγματικό χρέος, χρόνο με το χρόνο, μπορεί να είναι σημαντική.
Η νομισματική πολιτική θα ήταν πιο αποτελεσματική στις ΗΠΑ αν είχε δοθεί περισσότερη προσοχή στα εμπόδια πίστωσης – για παράδειγμα, προβλήματα αναχρηματοδότησης σε πολλούς ιδιοκτήτες σπιτιών και έλλειψη πρόσβασης στη χρηματοδότηση για μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις. Η νομισματική πολιτική της Ιαπωνίας ελπίζουμε ότι θα επικεντρωθεί σε τέτοια κρίσιμα ζητήματα. Αλλά ο Άμπε έχει δύο ακόμα βέλη στη φαρέτρα της πολιτικής του.
Οι επικριτές που υποστηρίζουν ότι η δημοσιονομική ώθηση στην Ιαπωνία απέτυχε στο παρελθόν – οδήγησε μόνο σε σπατάλες και άχρηστες επενδύσεις υποδομής – κάνουν δύο λάθη. Πρώτον, πώς θα ήταν άραγε η οικονομία της Ιαπωνίας απουσία (φορολογικών) κινήτρων; Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της συρρίκνωσης της προσφοράς πιστώσεων μετά την οικονομική κρίση του τέλους της δεκαετίας του 1990, δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι δαπάνες της κυβέρνησης απέτυχαν να αποκαταστήσει την ανάπτυξη. Τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερη όμως χωρίς τις δαπάνες αυτές. Η ανεργία ποτέ δεν ξεπέρασε το 5,8%, και στην δίνη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης κορυφώθηκε στο 5,5%. Δεύτερον, όσοι επισκέπτονται την Ιαπωνία αναγνωρίζουν τα οφέλη των επενδύσεων στις υποδομές της (η Αμερική θα μπορούσε να μάθει ένα πολύτιμο μάθημα εδώ).
Η πραγματική πρόκληση θα είναι στο σχεδιασμό του τρίτου βέλους, αυτό που ο Άμπε ονομάζει «ανάπτυξη». Αυτό περιλαμβάνει πολιτικές που στοχεύουν στην αναδιάρθρωση της οικονομίας, τη βελτίωση της παραγωγικότητας και την αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού, ειδικά τις γυναίκες.
Κάποιοι μιλούν για «απορρύθμιση» – μια λέξη που έχει δικαίως πέσει σε ανυποληψία μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Στην πραγματικότητα, θα ήταν λάθος για την Ιαπωνία να αποσύρει του περιβαλλοντικούς κανονισμούς της, ή τους κανονισμούς ασφαλείας και υγεινής.
Αυτό που χρειάζεται είναι η σωστή ρύθμιση. Σε ορισμένες περιοχές, θα χρειαστεί πιο ενεργή συμμετοχή της κυβέρνησης για να διασφαλιστεί πιο αποτελεσματικός ανταγωνισμός. Αλλά πολλοί τομείς στους οποίους η μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, όπως η πρακτική προσλήψεων, απαιτούν αλλαγές στον ιδιωτικό τομέα, και όχι στους κανονισμούς του δημοσίου. Ο Άμπε μπορεί να ορίσει μόνο τον τόνο, και όχι να υπαγορεύσει και τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, ο ίδιος ζήτησε από τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τους μισθούς των εργαζομένων τους, και πολλές εταιρείες σχεδιάζουν να παρέχουν μεγαλύτερο μπόνους από το συνηθισμένο κατά το τέλος του οικονομικού έτους το Μάρτιο.
Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι η στρατηγική της Ιαπωνίας για την αναζωογόνηση της οικονομίας της, θα πετύχει: η χώρα ωφελείται από ισχυρούς θεσμούς, έχει ένα καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, με εξαιρετικές τεχνικές δεξιότητες και ευαισθησίες στο σχεδιασμό και βρίσκεται στην πιο δυναμική περιοχή του κόσμου. Πάσχει από λιγότερη ανισότητα από πολλές προηγμένες βιομηχανικές χώρες (αν και περισσότερο από τον Καναδά και τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες), και έχει μια πιο μόνιμη δέσμευση για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος.
Αν η συνολική ατζέντα που έχει καθορίσει ο Άμπε εκτελεσθεί σωστά, η αυξημένη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του σήμερα, θα δικαιωθεί στο μέλλον. Πράγματι, η Ιαπωνία θα μπορούσε να γίνει μία από τις λίγες ακτίνες φωτός σε μια κατά τα άλλα ζοφερή εικόνα που παρουσιάζει το σύνολο των προηγμένων χωρών.
