Πολιτική και οικονομική αστάθεια σε σημαντικές αγορές

Ανάλυση του Ινστιτούτου Stratfor- Συνεργασία με τον Τύπο της Κυριακής

Εν μέσω αναταραχής στις διεθνείς αγορές, υπάρχει μια σειρά από χώρες των οποίων οι συνθήκες σε γεωπολιτικό επίπεδο θα διαμορφώσουν στο τέλος και τις οικονομικές συνθήκες. Η βιασύνη για μια επανατοποθέτηση στις παγκόσμιες αγορές έχει αναδείξει ξεκάθαρα τα τρωτά σημεία της οικονομίας διαφόρων χωρών. Αν και μερικές χώρες είναι απολύτως ασφαλείς από την τρέχουσα οικονομική κρίση, αυτές που βρίσκονται εν μέσω πολιτικής μετάβασης αποδεικνύονται ιδιαίτερα ευάλωτες. Η Ινδονησία, η Ουκρανία, η Ταϊλάνδη, η Ινδία και η Τουρκία είναι χώρες όπου οι γεωπολιτικές αλλαγές τέμνονται με την διεθνή οικονομική αστάθεια σε ένα ισχυρό μίγμα μιας ενδεχόμενης αποσταθεροποίησης.

Ουκρανία

Η δυσχερής θέση σε γεωπολιτικό επίπεδο της Ουκρανίας παρέχει σημαντικές ευκαιρίες, περιλαμβάνοντας ωστόσο μεγάλους κινδύνους. Η Ουκρανία υπέφερε συρρίκνωση κατά 14% του ΑΕΠ το 2009, έχοντας ανακάμψει ελάχιστα, παρά τις άμεσες επενδύσεις. Η ανάπτυξη το 2012 και το 2013 ήταν ουσιαστικά μηδενική, καθώς το χρόνια αρνητικό ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών της χώρας αναμένεται να είναι αρνητικό κατά 13 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013. Τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος της χώρας μειώνονται ταχύτατα, φθάνοντας μόλις τα 20 δις. δολάρια στο τέλος του 2013, περισσότερα από 30 δισεκατομμύρια  δολάρια κάτω (από αυτά που ήταν) στα μέσα του 2012. Το ποσό αυτό είναι αρκετό για να χρηματοδοτήσει μόνο για περίπου δύο μήνες την αξία των εισαγωγών, επιδεινώνοντας τα πράγματα, την ώρα που εντός του επόμενου έτους η Ουκρανία έχει δεσμευτεί σε βραχυπρόθεσμες πληρωμές, ύψους  7 δισ. δολαρίων.

Στο μεταξύ, η εκλεγμένη κυβέρνηση της χώρας στο Κίεβο βρίσκεται υπό πολιορκία από αντικυβερνητικούς διαδηλωτές. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει μια στρατηγική επιλογή: εναρμόνιση ή με την Ευρώπη ή με τη Ρωσία, καθώς η πιεστική οικονομική πραγματικότητα της χώρας θα παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτό το δράμα. Η Ρωσία έχει ήδη δώσει τα 3 από τα 15 δις δολάρια που έχει υποσχεθεί ως δάνειο έκτακτης ανάγκης στο Κίεβο – ποσό που θα ελαφρύνει σημαντικά το οικονομικό βάρος της Ουκρανίας – αλλά στις 29 Ιανουαρίου ανακοίνωσε ότι το υπόλοιπο του δανείου είναι δυνατό να τεθεί σε αναμονή, εάν σχηματιστεί νέα κυβέρνηση.

Η μοίρατης Ουκρανίας είναι πιθανό να κατακερματιστεί στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της ουκρανικής κυβέρνησης και των διαδηλωτών, που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και τη Γερμανία, αντίστοιχα. Όμως, εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση προθυμοποιηθεί να βοηθήσει την Ουκρανία στη σταθεροποίηση της οικονομικής της κατάστασης – μια απίθανη έκβαση – η Ρωσία φαίνεται ότι εξακολουθεί να έχει το πάνω χέρι για τον τελικό καθορισμό του γεωπολιτικού προσανατολισμού της Ουκρανίας.

Τουρκία
Το κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης της Τουρκίας (AKP) ήρθε στην εξουσία λίγο μετά την μεγάλη τραπεζική κρίση το 2001, εγκαινιάζοντας για περισσότερο από μια δεκαετία μια σχετικά σταθερή οικονομική ανάπτυξη. Με την άνοδο του ΑΚΡ, επίσης, ήρθε ο παραγκωνισμός της πλούσιας κοσμική ελίτ της, καθώς ο ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άδραξε την ευκαιρία να δημιουργήσει μια νέα ομάδα θιασωτών του. Όμως, κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, η Τουρκία επίσης επωφελήθηκε από τα φθηνές, αλλά κινούμενες εισροές κεφαλαίων. Με πληθυσμό πάνω από 70 εκατομμύρια και μια σταθερά αναπτυσσόμενη οικονομία, η Τουρκία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε επενδύσεις από το εξωτερικό για να χρηματοδοτήσει ένα βαρύ λογαριασμό από τις εισαγωγές ενέργειας, που οδηγεί σε χρόνια ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Το πιο ευάλωτο σημείο της Τουρκίας είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των ξένων επενδύσεων που προσέλκυσε, μετετράπη σε χρέος, και σε μικρότερο βαθμό σε μετοχές, αντί άμεσων ξένων επενδύσεων σε εταιρείες αφενός που παρέχουν θέσεις εργασίας και αφετέρου είναι πιο δύσκολο να ρευστοποιήσουν σε περιόδους κρίσης. Το συνολικό χαρτοφυλάκιο των επενδύσεων στην Τουρκία στο έτος που έληξε τον Νοέμβριο του 2013 έφτασε στα 26 δις δολάρια, ενώ οι άμεσες ξένες επενδύσεις ήταν μόλις 11 δις. δολάρια.  Ως εκ τούτου, η δυσπιστία της αγοράς έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να υπονομεύσει σοβαρά τα οικονομικά της Τουρκίας από ό,τι σε άλλες χώρες, όπου οι άμεσες ξένες επενδύσεις είναι ο κύριος τύπος των χρηματοοικονομικών εισροών.
Με οικονομικές επιδόσεις της Τουρκίας στενά συνδεδεμένες με το πολιτικό ιστορικό του ΑΚΡ, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι οι βαθύτερες πολιτικές δυνάμεις επανευθυγραμμίζονται τώρα προκειμένου να αμφισβητήσουν την επιρροή του ΑΚΡ και προκαλέσουν ρωγμές στο δίκτυο που βρίσκεται υπό την κηδεμονία του Ερντογάν σε αυτή την εξαιρετικά ασταθή εκλογική περίοδο. Στους επόμενους μήνες, η δηλητηριώδης πολιτική διαμάχη της Τουρκίας θα ενταθεί, αμβλύνοντας τις προσπάθειες της τουρκικής κεντρικής τράπεζας για να κατευνάσει τους φόβους των επενδυτών.

Ινδονησία
Η οικονομική κατάσταση της Ινδονησίας έχει αλλάξει ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Οι φτηνές εισροές κεφαλαίων κυρίως στο χρέος του δημόσιου τομέα διευκόλυναν μια σημαντική ώθηση των εισαγωγών της. Η αύξηση της ζήτησης για ξένα αγαθά σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών στις αγορές εμπορευμάτων ώθησε το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών της Ινδονησίας σε αρνητικά επίπεδα για πρώτη φορά το 2012, και από τότε έχει επιδεινωθεί. (Μια πρόσφατη απόφαση να απαγορεύσει τις εξαγωγές ορισμένων ακατέργαστων ορυκτών δεν θα βοηθήσει.) Το νόμισμα έπεσε κατά 20% σε σχέση με το δολάριο, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να συζητούν πρώτα την ανάκληση των νομισματικών κινήτρων στα μέσα του 2013. Η κεντρική τράπεζα της Ινδονησίας έχει απαντήσει με τη σταδιακή αύξηση των επιτοκίων, αλλά τα ποσοστά παραμένουν κάτω από τον πληθωρισμό, τα οποία βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από την εποχή της πιστωτικής φούσκας του 2008, δημιουργώντας μια κατάσταση πραγματικών αρνητικών επιτοκίων.

Η απάντηση τηςκυβέρνησης περιπλέκεται από τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές τον Απρίλιο και τις προεδρικές τον Ιούλιο, που κατά πάσα πιθανότητα θα δώσουν στην Ινδονησία ένα νέο κυβερνών κόμμα για πρώτη φορά σε μια δεκαετία. Οι Ινδονήσιοι ψηφοφόροι έχουν ήδη υπομείνει μια αύξηση στις τιμές των καυσίμων το 2013, καθώς η κυβέρνηση προσπάθησε να ψαλιδίσει νομοσχέδιο περί επιδότησης. Μια γρήγορη αύξηση των επιτοκίων θα είχε ως αποτέλεσμα επιβράδυνση στις δαπάνες στο εσωτερικό της χώρας και θα μπορούσε να βλάψει τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας. Με την προοπτική μιας σημαντικής μετάβασης στην ηγεσία για την Ινδονησία, υπάρχει επίμονη ανησυχία για το αν η χώρα θα είναι σε θέση να μετατρέψει την οικονομική αβεβαιότητα και την επιβράδυνση της ανάπτυξης σε μια ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις.

Ταϊλάνδη

Παρόμοια με την Ουκρανία, η αστάθεια της Ταϊλάνδης είναι εμφανής στους δρόμους της πρωτεύουσας. Σε αντίθεση με πολλές από τις χώρες που αντιμετωπίζουν την οικονομική κρίση, την οικονομική κατάσταση της Ταϊλάνδης δεν είναι σε κρίσιμα επίπεδα, αλλά η απειλή της επιδείνωσης της πολιτικής πόλωσης αυξάνει τον κίνδυνο για μιας λάθος κίνηση στην χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Αν και οι τρέχουσες συναλλαγές έχουν μειωθεί σημαντικά, η Ταϊλάνδη και πάλι κατάφερε να διατηρήσει ένα μικρό πλεόνασμα το 2013. Το χαρτοφυλάκιο των εισροών συρρικνώθηκε ταχύτατα το δεύτερο εξάμηνο του 2013, καθώς οι αναδυόμενες αγορές άρχισαν να επηρεάζονται εν αναμονή της μείωσης της στήριξης από το Federal Reserve των ΗΠΑ, προκαλώντας μείωση της τάξεως του 10% στην αξία του μπατ. Παρ 'όλα αυτά, η Ταϊλάνδη έχει περίπου 134 δις δολαρίων σε συναλλαγματικά αποθέματα, αρκετά για να σταθεροποιήσει το νόμισμα της, στην περίπτωση που κλονιστεί.

Ωστόσο, η πραγματική πρόκληση για την Ταϊλάνδη έγκειται στη σφαίρα της πολιτικής. Μια σύγκρουση που έχει τις ρίζες της στις γεωπολιτικές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των δύο κυριότερων αστικών κέντρων της χώρας για άλλη μια φορά αφήνει την Μπανγκόκ να πολιορκείται από διαδηλωτές. Το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα της Μπανγκόκ δεν έχει την δυνατότητα πλέον να φιλοξενήσει την ραγδαία μετατόπιση του πολιτικού τοπίου της χώρας, όσο ο αγροτικός πληθυσμός της Ταϊλάνδης εξακολουθεί να αποκτά πολιτική επιρροή, και μια επιστροφή στο προηγούμενο status quo σταδιακά αποκλείεται χωρίς μια ευρεία συμφωνία μεταξύ των δύο παρατάξεων.

Εν μέσω εικασιών ότι ο στρατός μπορεί να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να σκηνοθετήσει πραξικόπημα, οι ψηφοφόροι οδηγούνται στις κάλπες στις 2 Φεβρουαρίου σε μια εκλογική διαδικασία που μπορεί να αυξήσει περαιτέρω την αναταραχή, αποδυναμώνοντας παράλληλα την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Το πιο ανησυχητικό για όσους σήμερα έχουν επενδύσει στην Ταϊλάνδη ή προτίθενται να επενδύσουν είναι ότι η υποκείμενη συνταγματική κρίση και η επικείμενη βασιλική διαδοχή υποδηλώνει μια τροχιά συνεχιζόμενης διαίρεσης, πολιτικής αβεβαιότητας και περιοδικών μαζικών διαμαρτυριών, πέρα από το συγκεκριμένο αυτό επεισόδιο αστάθειας. Αν και δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ξένοι κατασκευαστές εξετάζουν το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν τη χώρα, η συνεχιζόμενη αστάθεια θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά την ανταγωνιστικότητα της Ταϊλάνδης ως επενδυτικό προορισμό.

Ινδία
Η Ινδία προετοιμάζεται για τις γενικές εκλογές τον Μάιο. Οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα Bharatiya Janata, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Ινδίας, προηγείται έναντι του συστημικού Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου. Ινδοί και ξένοι παρατηρητές αναμένουν η πολιτική ατζέντα της νέας κυβέρνησης υπό την ηγεσία του Bharatiya Janata να είναι πιο φιλική προς τους επενδυτές, και επιχειρηματίες. Ωστόσο, οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση της Ινδίας θα είναι πολλές και μεγάλες, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρών θεσμικών εμποδίων για το Νέο Δελχί προκειμένου να διεκδικήσει γρήγορα τον έλεγχο των διαφόρων κρατών της Ινδίας.

Οι εκλογές έρχονται, με την Ινδίανα αναμένει την ανάπτυξη να πέφτει κάτω από 5% το επόμενο έτος. Οι τρέχουσες συναλλαγές της βρίσκονται σε χρόνιο έλλειμμα. Οριακά κέρδη σημειώθηκαν το 2013, όταν το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών εκτιμάται ότι θα είναι 78 δις δολάρια. Ωστόσο, αυτή η μικρή αύξηση προήλθε σε μεγάλο βαθμό από τους περιορισμούς στις εισαγωγές χρυσού που απλώς μετατόπισε το εμπόριο χρυσού στη μαύρη αγορά, γεγονός που σημαίνει ότι το συνάλλαγμα συνεχίζει να μειώνεται στην χώρα, με ακόμη πιο γρήγορους ρυθμούς από ό, τι δείχνουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Η Ινδία έχει δει επίσης μια κάμψη στο χαρτοφυλάκιο των επενδύσεων από το εξωτερικό, και το νόμισμά της έχει υποτιμηθεί 14% από τους που ξεκίνησαν οι πρώτοι ψίθυροι, – κάτι που θα μπορούσε να επιδεινώσει τον πληθωρισμό στα εισαγόμενα προϊόντα, αλλά έχει ήδη βοηθήσει την ινδική κλωστοϋφαντουργία να είναι πιο ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά.

Ωστόσο, πραγματικές προκλήσεις της Ινδίας είναι μακροπρόθεσμες. Η χώρα εξακολουθεί να παραμένει ενεργειακά ενδεής, και ασχολούμενη με έναν συνολικό πληθυσμό 800 εκατομμυρίων που ζει σε συνθήκες φτώχειας. Το Νέο Δελχί είναι παγιδευμένο ανάμεσα στην υποχρέωση να αναπτύξει πολιτικές που θα διευκολύνουν όχι μόνο τις ανάγκες της ανάπτυξης μιας ζωντανής μητροπολιτικής αγοράς με στενούς δεσμούς με τις διεθνείς αγορές, και στην αντιμετώπιση των αναγκών ενός τεράστιου, φτωχού αγροτικού πληθυσμού που απαιτεί συνεπή στήριξη. (επιδοτήσεις). Η απίστευτη αντίφαση και ο ανταγωνισμός για τους πόρους μεταξύ των δύο οικονομιών της Ινδίας θα επιδεινώσει μόνο διαιρέσεις μεταξύ των τοπικών και εθνικών αρχών, περιορίζοντας τις επιλογές του Νέου Δελχί, ανεξαρτήτως του ποιος θα είναι στην εξουσία.