Του Jacob Funk Kirkegaard, Ινστιτούτο Peterson
Μετά τη συμφωνία της 12ης Ιουλίου μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της, η Ευρώπη φαίνεται έτοιμη για τον συνήθη αυγουστιάτικο λήθαργο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αξίζουν ένα διάλειμμα. Οι πολλές έκτακτες σύνοδοι κορυφής σταθεροποίησαν τις προοπτικές της Ευρώπης, τουλάχιστον για την επόμενη χρονιά, σχεδόν εξαλείφοντας το φάντασμα ενός Grexit και μειώνοντας την προοπτική της βρετανικής εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με άλλα λόγια, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές της Ευρώπης δεν είναι τόσο απαισιόδοξες όσο λένε πολλοί ειδικοί.
Γιατί όχι σ’ ένα Grexit
Η Ελλάδα θα συνεχίσει να δημιουργεί πρωτοσέλιδα, δυσανάλογα ως προς τον αριθμό για μια χώρα που αντιπροσωπεύει μόνο το 1,8% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Η σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της, είναι συγκρουσιακή, αν και η Ελλάδα, η Ευρώπη, και οι άλλοι παίκτες κατά πάσα πιθανότητα θα κάνουν πράξη τη συμφωνία της 12ης Ιουλίου, χωρίς υπερβολικά δράματα, διότι είναι προς το πολιτικό τους συμφέρον να το πράξουν.
Η μετάβαση του πρωθυπουργού Α. Τσίπρα από την αριστερή αντισυστημική στάση στον πραγματισμό δημιούργησε έριδες στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορεί πλέον να κάνει καμπάνια εναντίον της λιτότητας που επιβάλλεται από τη λεγόμενη Τρόικα της ΕΕ, ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Βραχυπρόθεσμα, παραμένει πολιτικά δημοφιλής, μεσοπρόθεσμα ωστόσο –προκειμένου να επιβιώσει- θα χρειαστεί οικονομική σταθερότητα και βασικά ανάπτυξη. Χρειάζεται όσο ποτέ μια συμφωνία με τους πιστωτές, η οποία θα λειτουργήσει.
Ο σχεδιασμός της διαπραγματευτικής διαδικασία του προγράμματος με τον ESM πληροί τις πολιτικές ανάγκες του Τσίπρα και της ευρωζώνης. Για να ξεπεραστεί η –και από τις δύο πλευρές-η έλλειψη εμπιστοσύνης, κατά πάσα πιθανότητα οι απαιτήσεις της θα είναι εμπροσθοβαρείς με εφαρμογή εντός του τρέχοντος έτους. Το ελληνικό κοινοβούλιο στους επόμενους μήνες θα αντιμετωπίσει μια σειρά από δύσκολες ψηφοφορίες, ωστόσο ο Τσίπρας μπορεί να επωφεληθεί από τις νωπές μνήμες της κρίσης, αποδεχόμενος το σκληρό φάρμακο ως αναγκαίο κακό.
Ο Τσίπρας θα υποστηρίξει επίσης ότι μια νέα σταθεροποιημένη οικονομία, με την άρση του ορίου αναλήψεων στις τράπεζες-, καθώς και άλλα βήματα αποτελούν κέρδη που πρέπει να προστατευθούν. Μπορεί επίσης να πει ότι η οικονομική κατάσταση παραμένει επισφαλής και η ομαλοποίηση του ελληνικού τραπεζικού τομέα μπορεί εύκολα να παγώσει ξανά από την ΕΚΤ, σε περίπτωση μιας ξαφνικής ελληνικής μη-συμμόρφωσης. Το νέο πρόγραμμα με τον ESM είναι πιθανό να ολοκληρωθεί σύντομα, αποτρέποντας ένα άσκοπο αδιέξοδο στην καταβολή της πληρωμής των 3,5 δις προς την ΕΚΤ στις 20 Αυγούστου. Με τη νέα διαδικασία εξυγίανσης των τραπεζών της Ευρώπης για τις αφερέγγυες τράπεζες που θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να έχει ολοκληρώσει την αναδιάρθρωση και ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος πριν από αυτή την ημερομηνία, διαφορετικά θα διακινδυνεύσει ζημιές σε ανασφάλιστους μεγάλους καταθέτες, καθηλώνοντας τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Τέτοια ταχεία ανακεφαλαιοποίηση μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος του ESM το 2015.
Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ
Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, ο πολιτικός συνασπισμός του Τσίπρα κατά πάσα πιθανότητα θα διαλυθεί, ωστόσο δεδομένου ότι περίπου το 75 με 80% των βουλευτώ του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν τον Τσίπρα στις δυο πρώτες ψηφοφορίες στη Βουλή, αφήνοντας την ουτοπική αριστερά να φύγει, αυτό θα λειτουργήσει υπέρ του πρωθυπουργού. Μια μικρή φράξια του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα ήταν πολιτικά βιώσιμη στην ήδη γεμάτη ακροαριστερά της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Θα βοηθούσε επίσης τον ΣΥΡΙΖΑ να αντικαταστήσει το ΠΑΣΟΚ ως την κύρια κέντρο-αριστερή πολιτική δύναμη στην Ελλάδα.
Είναι δυνατόν, όμως, -αν και στο τέλος θα αποδειχθεί απίθανο-, ο Τσίπρας να αναγκαστεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Αλλά επειδή στη συνέχεια θα αποφασίσει ποια μέλη του κοινοβουλίου θα πάρουν ποια θέση στη λίστα του ΣΥΡΙΖΑ, η απειλή των πρόωρων εκλογών σίγουρα θα αποτρέψει τους αντιφρονούντες να πιέσουν για εκλογές. Ο Τσίπρας πήρε εντολή από την Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ-με μεγάλη πλειοψηφία- να γίνει έκτακτο συνέδριο τον Σεπτέμβριο (μετά την διαπραγμάτευση του νέου προγράμματος με τον ESM) για να συζητήσουν τη στρατηγική του κόμματος. Θα έχει τη δυνατότητα να συμπεριλάβει πολλά νέα μέλη του κόμματος, τα οποία έχει προσελκύσει η δημοτικότητά του, όντας πιο κοντά την νέα πολιτική του γραμμή από ότι είναι η παραδοσιακή αριστερή πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτή τη στιγμή, ο Τσίπρας έχει επίσης τη στήριξη της μείζονος αντιπολίτευσης, -είναι πιθανός ενδεχόμενος συνασπισμός-, καθώς η ΝΔ δεν θέλει να φέρει την πολιτική ευθύνη για την εξόντωση μιας ιστορικής αναμόρφωσης της ελληνικής οικονομίας.
Πολύς σαματάς για μια προσωρινή έξοδο
Πολλά έχουν ειπωθεί για την πολιτική κατάσταση στην Γερμανία και την πρόταση του υπουργού Οικονομικών Σόιμπλε για «προσωρινή έξοδο» της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ. Η εν λόγω πρόταση είχε σοβαρά ελαττώματα, και κόστισε στη Γερμανία πολύ σε επίπεδο της πολιτικής της καλής θέλησης. Ωστόσο, η πρόταση εξυπηρετεί σημαντικές πολιτικές λειτουργίες. Η ίδια η ιδέα ήταν αφελής ή ίσως και υποκριτική, με στόχο να αφήσει τον Σόιμπλε να αποποιηθεί της ευθύνης για την προς τα πίσω πορεία των 60 χρόνων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, λέγοντας ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να επανέλθει αργότερα. Ωστόσο, η ίδια η φράση περί “εξόδου” από ανώτατους Ευρωπαίους που χαράσσουν πολιτική θα παραμείνει υποβόσκουσα και χρήσιμη πολιτική απειλή, την οποία ο Τσίπρας μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει για να συσπειρώσει τους Έλληνες στην αντιμετώπιση του μπαμπούλα Σόιμπλε.
Παρά τις συζητήσεις για τον πολιτικό διαχωρισμό ανάμεσα στην Καγκελάριο Μέρκελ και τον Σόιμπλε, το 79% της Βουλής ενέκρινε τις διαπραγματεύσεις για το νέο ελληνικό πρόγραμμα, γνωρίζοντας καλά ότι στη συνέχεια θα υπάρξουν ψηφοφορίες για πρόσθετη ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Ο ηγέτης της Χριστιανικής Σοσιαλιστικής Ένωσης (CSU) στη Βαυαρία, Χόρστ Σιχόφερ έχει στηρίξει την υπό όρους προσέγγιση της Μέρκελ. Ταυτόχρονα, η πάλαι ποτέ πολιτική απειλή για την Μέρκελ (και ιδιαίτερα για τον Σιχόφερ) από το νέο αντιευρωπαϊκό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD) διαλύθηκε πρόσφατα, καθώς η πολιτική του γραμμή έχει στραφεί προς μια πιο παραδοσιακή και στη Γερμανία τελικά καταδικασμένη δεξιά πλατφόρμα κατά της μετανάστευσης. Έτσι, η καγκελάριος έχει την υποστήριξη της δικής της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης συν την CSU στο θέμα της Ελλάδας, ακόμα και αν εξακολουθεί να βολεύει πολιτικά να δίδεται η εντύπωση ότι παραμένει δυνατή η ανταρσία με επικεφαλής τον Σόιμπλε.
Για τη Γερμανία και τη ζώνη του ευρώ, δεν υπάρχει τίποτα να κερδίσουν αν εγκαταλείψουν την Ελλάδα, έχοντας ασχοληθεί τόσο πολύ με την διάσωσή της διατηρώντας λίγες ελπίδες ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους, όπως είναι σήμερα το χρέος. Το μεγαλύτερο κέρδος που πέτυχαν, βέβαια, αποτελεί η στροφή του Τσίπρα από έναν ριζοσπάστη εναντίον της λιτότητας και του κατεστημένου σε έναν παράγοντα της μεταρρύθμισης και των κανόνων, όπως το είχαμε προβλέψει τον Φεβρουάριο. Η αλλαγή του κράτησε μόλις κάποιους μήνες, την ώρα που στον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ πήρε δεκαετίες να γίνει μέρος του συστήματος. Η μείωση της στήριξης στους Podemos δείχνει την πολιτική αξία αυτής της εξέλιξης, καθώς οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη τη ευρωζώνη είδαν τους κινδύνους των πολιτικών επιδιώξεων που είναι σε ευθεία αντίθεση με την υπόλοιπη ζώνη του ευρώ.
*Το παρόν αποτελεί μέρος ανάλυσης
** Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής
