Αδιαμφισβήτητη η στρατηγική αξία της Ελλάδας-Θα καταφέρουμε να αρπάξουμε την ευκαιρία;
“ΕΙΡΗΝΗ ΔΙΑ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ”: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΛΛΑΖΕΙ ΠΟΡΕΙΑ
Του Νίκου Σταματάκη
Από τη φάση της «επιθετικής μονοκράτειρας» στην εποχή της συνδιαλλαγής σε ένα πολυπολικό κόσμο
Δραματικός θα είναι ο αναπροσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ με την (πιθανότατη πλέον) εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία. Μόνο που κατά τη γνώμη μας κάτι τέτοιο θα συνέβαινε σε οποιαδήποτε περίπτωση, έστω και με αργότερους ρυθμούς. Γιατί;
Ο ιστορικός του μέλλοντος ασφαλώς θα καταγράψει σειρά λόγων για τους οποίους αυτός ο αναπροσανατολισμός υπήρξε αναπόφευκτος: Πρώτα, όπως εξήγγειλε φέτος ο «σοφός γέρων» της αμερικανικής διπλωματίας Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, οι ΗΠΑ μπορεί να είναι ακόμα η ισχυρότερη δύναμη του πλανήτη, «αλλά δεν είναι πλέον μονοκράτειρα». Η άνοδος της Ρωσίας (με την έννοια της δημιουργίας ενός ισχυρού «εθνικού κράτους») και η τεράστια άνοδος της Κίνας, σε συνδυασμό με τον αναβρασμό στον Ισλαμικό κόσμο και τις μεγάλες μεταναστευτικές κινήσεις, δημιουργούν ένα κλίμα που επιβάλλει την συνδιαλλαγή και την συμμετοχική δράση αντί της επιβολής με τα όπλα. Δεύτερο, το υπέρογκο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ επιβάλλει απομάκρυνση από τις αμυντικές σπατάλες και εξυπνότερη χρήση των αμυντικών κονδυλίων. Πόσες «ομάδες κρούσης αεροπλανοφόρων» είναι αρκετές για να προβληθεί η αμερικανική ισχύς; Η κάκιστη διαχείριση της αμερικανικής ισχύος ήταν που δημιούργησε τα σημερινά αδιέξοδα στη Μέση Ανατολή και αλλού. Τρίτο, είναι απαραίτητο να δοθεί προτεραιότητα στην ανασυγκρότηση του ιδεολογικο-πολιτικά διχασμένου και κοινωνικο-οικονομικά προβληματικού εσωτερικού μετώπου στις ΗΠΑ: οι προβολές αμερικανικής ισχύος παγκοσμίως ακολουθούσαν πάντοτε τις φάσεις ταχείας οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Μια τέτοια νέα φάση ανάπτυξης θα έλθει και πάλι: θα βασίζεται στην αναγέννηση ενός συστήματος ελεύθερης οικονομίας, που παρά τις ατέλειές του είναι το πιο ευέλικτο στην ανθρώπινη ιστορία και έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται τάχιστα στις τεχνολογικές και άλλες εξελίξεις.
Να σημειώσουμε εδώ ότι παρόμοιες «ειρηνόφιλες» υποδείξεις έκανε και ο έτερος «σοφός γέρων» της αμερικανικής διπλωματίας, Χένρι Κίσινγκερ, ειδικά για τις σχέσεις με τη Ρωσία. Ο Κίσινγκερ είχε μάλιστα μια εξαιρετικής σημασίας συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα στις αρχές Φεβρουαρίου (κάποιοι λένε ως «ειδικός απεσταλμένος» του προέδρου Ομπάμα). Στη συνάντηση αυτή φαίνεται ότι έγινε μια πρώτη προσπάθεια να σκιαγραφηθεί το περίγραμμα της νέας εποχής.
Από την επιθετικότητα της Χίλαρι στην συνδιαλλαγή του Τραμπ
Την νέα κατεύθυνση στην εξωτερική πολιτική θέλησε να περιγράψει με λακωνικό τρόπο ο υποψήφιος των ρεπουμπλικανών Ντόναλντ Τραμπ: “PeacethroughStrength” (Ειρήνη δια της Ισχύος). Τις αλλαγές περιέγραψε ο ίδιος σε πολλές συνεντεύξεις αλλά και στις αναμετρήσεις με την αντίπαλό του, Χίλαρι Κλίντον όπου κυριάρχησαν οι σχέσεις με την Ρωσία του Πούτιν και η κρίση στη Συρία και τη Μ.Ανατολή γενικά, αλλά και οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Για την πλήρη κατανόηση της νέας κατεύθυνσης εξίσου χρήσιμες είναι μερικές πρόσφατες συνεντεύξεις του ομογενούς Τζορτζ Παπαδόπουλου, ενός από τους 5 συμβούλους εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ. Δυστυχώς οι φραστικές υπερβολές του Τραμπ και η ανεπάρκειά του του στην διατύπωση θέσεων απαιτούν προσεκτικό φιλτράρισμα των δηλώσεών του υπό το πρίσμα των ανθρώπων που θα είναι οι πιθανότεροι σύμβουλοί του. Διακρίνουμε τις εξής κατευθυντήριες γραμμές:
1) Επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας. Αυτή θα ξεκινήσει σε τοπική κλίμακα στη Συρία με κοινή προσπάθεια κατανίκησης του Ισλαμικού Κράτους. Ο προσεκτικός παρατηρητής βλέπει ότι Πούτιν είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στη Συρία, ώστε να μην δημιουργηθούν «τετελεσμένα» και να μείνει ανοιχτή η πόρτα της «συνδιαλλαγής» με τις ΗΠΑ στο άμεσο μέλλον. Εφόσον αυτή η συνεργασία πετύχει τότε θα υπάρχει αρκετό κεφάλαιο «καλής πίστης» για ευρύτερη συνεργασία σε πιο επικίνδυνους τομείς: διακανονισμός των ενεργειακών οδών, έλεγχος ενός πυρηνικού Ιράν, o επεκτατισμός της Κίνας.
2) Αναδιαπραγμάτευση των εμπορικών (και όχι μόνο) σχέσεων με την Κίνα, το Μεξικό, την Ευρώπη και άλλες χώρες έτσι ώστε να εξισορροπηθούν προς όφελος των Αμερικανών εργαζομένων που τώρα πλήττονται από καθηλωμένους μισθούς και ανεργία. Δεν πρέπει να περιμένουμε κάποιον εμπορικό ή άλλο «απομονωτισμό» από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει άλλωστε προσωπική εμπειρία λόγω της παγκόσμιας ακτινοβολίας των επιχειρήσεών του. Το ζητούμενο θα είναι η εξισορρόπηση των σχέσεων αυτών και όχι η απομόνωση.
3) Αναμένεται μια «ανασύσταση» του ΝΑΤΟ. Στον τομέα αυτό ο Τραμπ πρέπει να πιστωθεί με την πρώτη δημόσια διαπίστωση του προβλήματος σε μια εποχή που κανείς από τους δήθεν «ειδικούς» δεν τολμούσε να αρθρώσει λέξη. Τώρα όμως όλοι αποδέχονται τις αρνητικές του διαπιστώσεις για το ΝΑΤΟ και έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται οι επερχόμενες αλλαγές, με πρώτη την απαίτηση ότι όλοι οι σύμμαχοι θα δαπανούν τουλάχιστον το 2% του προϋπολογισμού τους για την άμυνα (θέση που θεωρούμε ότι ευνοεί και αναβαθμίζει έμμεσα και την Ελλάδα).
4) Σαφώς ο δυσκολότερος τομέας θα είναι αυτός της ενέργειας. Οι καθηλωμένες τιμές του πετρελαίου, και ο έντονος συναγωνισμός παγκοσμίως, αλλά και η ανάδειξη των ΗΠΑ σε παγκόσμια εξαγωγική δύναμη, δημιουργούν συνεχείς τριβές με παραδοσιακούς «παραγωγούς/εξαγωγείς» (Μ.Ανατολή/Ρωσία κυρίως). Και περιπλέκουν το σύστημα διανομής της ενέργειας με αγωγούς και άλλους τρόπους. Πιθανότατα το ζήτημα αυτό θα το λύσει πολύ γρηγορότερα η ίδια η ζωή – και όχι η διπλωματία ή ο πόλεμος – με την γοργή ανάπτυξη πρωτοπόρων τεχνολογιών που θα υποβαθμίσουν τη σημασία των υδρογονανθράκων. Η στιγμή αυτή υπολογίζεται κάπου στα επόμενα 15-20 χρόνια.
Σύγκριση με την πολιτική της Χίλαρι: Ας καταρριφθούν οι μύθοι
Είναι ολοφάνερες οι διαφορές με την πολεμοχαρή πολιτική που εφάρμοσε η Χίλαρι Κλίντον στη Β.Αφρική και τη Μ.Ανατολή αλλά και τις άλογες θέσεις που εξέφρασε δημόσια εναντίον της Ρωσίας. Δεν χρειάζεται εδώ κάποια ιδιαίτερη επεξήγηση. Αλλά θα ήταν πολύ χρήσιμο να καταρριφθούν επιτέλους μερικοί εμβληματικοί μύθοι που προβλήθηκαν από την πλευρά της:
1) Ο Βλαντιμίρ Πούτιν μπορεί να μην ηγείται ενός απόλυτα δημοκρατικού καθεστώτος, μπορεί να είναι αυταρχικός, αλλά είναι χωρίς καμία αμφιβολία μεγάλος ηγέτης. Από πότε, κα. Χίλαρι και αγαπητοί μου «παπαγάλοι» των ΜΜΕ έγινε η «δημοκρατικότητα» προϋπόθεση ηγετικών ικανοτήτων; Ηταν ο Μέγας Αλέξανδρος δημοκρατικά εκλεγμένος; Η μήπως ο Μέγας Ναπολέων; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του μεγάλου ηγέτη; Η χαρισματικότητα, η αποφασιστικότητα, η στρατηγική σκέψη και η τακτική ευελιξία, ο πατριωτισμός, η αγάπη του λαού, το «όραμα» που έχει ο ίδιος για τη χώρα του…
2) Όταν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ οδηγούν τη Ρωσία σε ασφυξία διαταράσσοντας τις ιστορικές σχέσεις της με την Ουκρανία και θέτοντας σε κίνδυνο τη μοναδική ναυτική της βάση στη Μεσόγειο (στη Συρία) τι αλήθεια περιμένουν από τον Πούτιν;Να σηκώσει «άσπρη σημαία», τη στιγμή που έχει πυρηνικά όπλα – και μάλιστα αναβαθμισμένα – στα χέρια του; Ενεργούν έτσι ανόητα παρά τις συμβουλές των «σοφών γερόντων», Μπρεζίνσκι και Κίσινγκερ. Το γιατί είναι μια πολύ αμαρτωλή ιστορία…
3) Ας τελειώνουμε πια με τον μύθο ότι μια «γυναίκα πρόεδρος» θα είχε «μαγικές» ικανότητες που θα έφερναν αλλαγή. Η Χίλαρι μας έδειξε την έλλειψη ικανοτήτων της στη Λιβύη, τη Συρία και αλλού. Είχαμε τα τελευταία 40 χρόνια τρεις πολεμοχαρείς γυναίκες υπ. Εξωτερικών (Ολμπράιτ, Ράις και Χίλαρι), με καταστροφικές συνέπειες. Οι προεδρικές εκλογές δεν είναι διαγωνισμός «νεωτερικότητας».
Τέλος, όταν τις τελευταίες εβδομάδες φθάσαμε στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα να γίνονται προετοιμασίες για «πυρηνικό πόλεμο», σαφώς και θα πρέπει να φοβόμαστε τον υποψήφιο εκείνο (Χίλαρι) που όχι μόνο εξέφρασε αλλά εφάρμοσε μια άλογη και αδιέξοδη πολιτική κατά της Μόσχας. Όπως πολύ σωστά τόνισε ο Τζόρτζ Παπαδόπουλος σε πρόσφατες δηλώσεις του, το εμπάργκο κατά της Ρωσίας είχε μόνο αρνητικά αποτελέσματα: την μετέτρεψε σε απρόβλεπτο διεθνή παράγοντα και την έστρεψε σε συμμαχία με την Κίνα.
Η θέση της Ελλάδας στη νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική
Η Ελλάδα μπορεί να βγεί πολλαπλά ωφελημένη στο νέο περιβάλλον που περιγράψαμε:
– Από θέση αρχής η ειρήνη, έστω και η προσέγγιση, μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας ευνοεί τις ελληνικές θέσεις και μειώνει τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας.
– Από θέση αρχής επίσης ο κ.Τραμπ έχει δηλώσει «θα δώσει προτεραιότητα στους πιστούς φίλους των ΗΠΑ» και η Ελλάδα δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις στον τομέα αυτό.
– Με την πρώτη σε αξία αμερικανική βάση στον κόσμο (Σούδα) και με το πολυπληθέστερο κλιμάκιο αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στην Ευρώπη να κατοικοεδρεύει στην Αθήνα, η Ελλάδα είχε και έχει τεράστια αξία για τις ΗΠΑ και μπορεί να το εκμεταλλευθεί.
– Μετά την στροφή της Τουρκίας στον Ισλαμισμό, Ελλάδα και Κύπρος είναι απολύτως απαραίτητες για την ασφάλεια της Δύσης αλλά και του Ισραήλ.
– Με την ανακάλυψη των κοιτασμάτων της Αν.Μεσογείου και τη στρατηγική συμμαχία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου δημιουργούνται μεγάλες προοπτικές στο χώρο της παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας αλλά και τη δράση ως παράγοντα σταθερότητας σε μια ταραγμένη περιοχή. Η Ελλάδα σαφώς και πρέπει να απαιτήσει από τις ΗΠΑ ενίσχυση των αμυντικών της δυνάμεων, ειδικά επειδή διαθέτει ικανότατο στρατιωτικό προσωπικό. Από την αμερικανική πλευρά αυτό πρέπει να ιδωθεί ως μια εξαιρετικά αποδοτική επένδυση.
– Η Ελλάδα ως ναυτική δύναμη είχε πάντοτε προνομιακή σχέση με την «θαλασσοκράτειρα» υπερδύναμη. Η σχέση αυτή έχει πρόσφατα λάβει μια νέα διάσταση καθώς οι Αμερικανοί επείγονται για δρόμους μεταφοράς του φυσικού τους αερίου σε υγροποιημένη μορφή (LNG) – και η πιο αξιόπιστη οδός για αυτούς προσφέρεται από τους έλληνες εφοπλιστές που έχουν δημιουργήσει ένα μεγάλο στόλο δεξαμενοπλοίων (LNG).
Η στρατηγική αξία της Ελλάδας για την Δύση θα αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια. Ατυχώς για την χώρα, οι διεφθαρμένες πολιτικές οικογένειες έχουν χρεοκοπήσει (παντοτινά ελπίζουμε) και η τωρινή αριστερή ηγεσία απέδειξε με πολλούς τρόπους (και ειδικά με τον ατιθάσευτο «κρατισμό» και την ανικανότητα πολλών στελεχών της) ότι ανήκει στον αγαπημένο της «σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας». Το μέλλον ανήκει στις υγιείς δυνάμεις της νέας γενιάς και του Ελληνισμού της Διασποράς, που υπήρξε πάντοτε η παρακαταθήκη του Ελληνισμού.
Νέα Υόρκη, 3 Νοεμβρίου 2016 n.stamatakis@aol.com
*Ο Νίκος Σταματάκης είναι διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών, διεθνολόγος και επιχειρηματίας που ζει και εργάζεται στη Ν.Υόρκη.
