Αφορμή για τη χάραξη αυτών των γραμμών υπήρξαν ετούτα τα λόγια του Μίκη Θεοδωράκη, τα οποία αποτελούν δήλωσή του, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Θεσσαλονίκη”, τον Ιούλιο του 1964: “Ήμουν και θα είμαι ένας συνεπής μαχητής της μαρξιστικής λενινιστικής θεωρίας, δηλαδή, αν θέλετε, ένας κομμουνιστής” (Αναφέρεται από τον Τ. Τρίκκα: “ΕΔΑ (1950-1967), τόμ. Β΄, εκδ. “Θεμέλιο”, σελ. 1146).
Πρέπει να πω ότι αυτή τη δήλωση του Μίκη την είχα διαβάσει τότε και με χαροποίησε πολύ. Είπα μέσα μου: “Να και ο μεγάλος Μίκης είναι Κομμουνιστής”.
Μετά από τόσα χρόνια θυμήθηκα εκείνη την ιδεολογική περηφάνια ξαναφέρνοντας στην μνήμη μου εκείνη την εποχή των μεγάλων αγώνων και των… λευκών οραμάτων!
Το ίδιο δήλωσε και ο γράφων όταν τον Αύγουστο του 1968, πιάστηκε από την Ασφάλεια και βρέθηκε στα υπόγεια της οδού Μπουμπουλίνας.
Αφού ανεβοκατέβαινα ένα δίμηνο περίπου στο ανακριτικό γραφείο – όπου γίνοναν και οι γνωστές συστάσεις και προτροπές για τη γνωστή “δήλωση” – κάποια μέρα λέω στον Μάλλιο, ο οποίος, από κάποια έκθεσή μου που είχα καταθέσει στην ΕΔΑ και βρέθηκε στα χέρια του, μου λέει: “Μα εσύ διαφωνείς με την ΕΔΑ”.
Η απάντησή μου ήταν: “Διαφωνώ γιατί θέλω να την κάνω καλύτερη. Ήμουν, είμαι και θα είμαι κομμουνιστής”.
Μάλλιος: “Είσαι αγνός κομμουνιστής και αν σε στείλω στο “Παρθένι”, μαζί με τους άλλους θα μετανιώσεις”. Τα γνώριζαν όλα στην Ασφάλεια για τις θανάσιμες διαφωνίες που υπήρχαν εκεί μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ. Αυτό και έγινε: Όταν έφθασα στο στρατόπεδο των συντρόφων και είδα και άκουσα μετάνιωσα κατά το διάστημα της εκεί εξορίας μου (1968-1970). Όσο για το “θα είμαι” το έλεγα στους συγκρατούμενους κι αυτοί γελούσαν, λέγοντας: “Αυτό θα είμαι, τι το ήθελες;” Από τότε που απολύθηκα (1970) έπαψα να είμαι κομμουνιστής. Όσο για τον Μίκη, δεν ξέρω αν εξακολουθεί ακόμα να είναι “ένας συνεπής μαχητής της μαρξιστικής – λενιστικής θεωρίας”.
Τότε, ο γράφων, δεν είχε διαβάσει ετούτη τη σοφή γνώμη του Άγγλου φιλοσόφου Μ. Ράσσελ, που στα 1950 έγραφε: “Τα περισσότερα από τα μεγάλα δεινά που έχει επιβάλει ο άνθρωπος στον άνθρωπο προέρχεται από άτομα απολύτως βέβαια για κάτι που αποδείχτηκε πλάνη. Το να γνωρίζει κανείς την αλήθεια είναι πιο δύσκολο από όσο υποθέτουν οι περισσότεροι άνθρωποι και το να ενεργεί με σκληρή αποφασιστικότητα, βέβαιος ότι η αλήθεια είναι μονοπώλιο της παράταξής του, οδηγεί σε συμφορές” (βλ. το έργο του: “Αντιδημοφιλή Δοκίμια”, εκδ. “Ζαχαρόπουλος”, Αθήνα, 1976, σελ. 185).
Πιο πέρα, ήταν πρόδηλο ότι δεν είχα αφομοιώσει όσο έπρεπε τον ιστορικό και διαλεκτικό υλισμό και γενικά τη διαλεκτική που διδάσκει τη διαρκή ροή και αλλαγή των πάντων.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο έκλεισα και το ιδεολογικό μου μέλλον με τόση απολυτότητα. Είναι λάθος να προδιαγράφουμε τις εξελίξεις του μέλλοντος και αυτό το μέγα λάθος έκανε και ο ιστορικός και διαλεκτικός υλισμός Μαρξ: Προδιέγραψε τη βεβαιότητα της επανάστασης και την έλευση της Κομμουνιστικής Κοινωνίας.
Αυτό το μέγα λάθος του δασκάλου το ακολουθήσαμε εκατομμύρια ιδεολόγοι και παίρνοντας τη ζωή μας λάθος, αλλάξαμε ζωή, όπως λέει και το όμορφο τραγούδι του Μίκη με στίχους Σεφέρη.
Αυτό το λάθος, το αναδεικνύω στο πρόσφατο έργο μου “Η Κομμουνιστική Ουτοπία”, εκδ. “Κάδμος”, Θεσσαλονίκη, 2010 (σελίδες 600).
