Του Robert F. Worth / ΤΗΕ ΝΕW YORK TIMES

Λίγο καιρό αφότου ξέσπασε η εξέγερση εναντίον του Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη πέρσι, ξένες τράπεζες και κυβερνήσεις άρχισαν να παγώνουν δισεκατομμύρια δολάρια – σε καταθέσεις και περιουσιακά στοιχεία – που είχε η οικογένεια Καντάφι και η κυβέρνησή του, ακριβώς όπως είχαν παγώσει τους λογαριασμούς των κυβερνήσεων που ανατράπηκαν στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Ομως οι δικτάτορες και οι άνθρωποι γύρω τους είχαν περάσει δεκαετίες μαζεύοντας και κρύβοντας τεράστιες περιουσίες, ούτως ώστε ένα μεγάλο κομμάτι του πλούτου που κατείχαν δεν είναι εύκολο να βρεθεί. Οι λίβυοι ερευνητές δηλώνουν ότι έχουν εντοπίσει δεκάδες δισ. δολάρια σε ελβετικές τράπεζες που δεν πάγωσαν ποτέ – όλα τα χρήματα προέρχονται από τα πετρέλαια της χώρας και ανήκουν σε ονόματα που δεν προκαλούν καμία υποψία. Στην Τυνησία και την Αίγυπτο, οι νέες κυβερνήσεις αναζητούν ακίνητα που έχουν αγοραστεί στο εξωτερικό, θαλαμηγούς και τραπεζικούς λογαριασμούς με δισεκατομμύρια.

Οι ερευνητές και στις τρεις χώρες έχουν πει ότι αντιμετωπίζουν υπέρογκα εμπόδια στον εντοπισμό των χρημάτων αυτών, αλλά και στην προσπάθεια να τα πάρουν πίσω. Στη Λιβύη, κλαπέντα πετρελαϊκά κεφάλαια συχνά ξεπλένονταν μέσω περίπλοκων ξένων εμπορικών συνεργασιών που τους έδιναν ένα πέπλο νομιμότητας. Στην Αίγυπτο και την Τυνησία, οι νέες κυβερνήσεις προσπαθούν να ανακτήσουν τα περιουσιακά στοιχεία των οικογενειών που βρίσκονταν στην εξουσία και των συνεταίρων τους σε διάφορες επιχειρήσεις. Το να αποδειχθεί ότι αυτές οι περιουσίες όσων συνεργάστηκαν μαζί τους αποκτήθηκαν παράνομα είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Σε κάποιες περιπτώσεις, όσοι γνωρίζουν που βρίσκονται τα χρήματα, κινδυνεύουν – όχι μόνο επειδή θεωρούνται εγκληματίες στις πατρίδες τους, αλλά επίσης διότι κατέχουν μυστικά για αμφισβητούμενες συμφωνίες που εμπλέκουν ξένες επιχειρήσεις και κυβερνήσεις.

Ο Σούκρι Γκάνεμ, πρώην υπουργός Πετρελαίου της Λιβύης που διέφυγε πέρσι από τη χώρα, βρέθηκε νεκρός στον Δούναβη, στη Βιέννη, στις 29 Απριλίου. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχε προσφερθεί να αποκαλύψει σε λίβυους αξιωματούχους όλα όσα γνώριζε για έναν μεγάλο αριθμό ύποπτων πετρελαϊκών συμφωνιών με αντάλλαγμα να του δοθεί αμνηστία. Ενας άλλος από τον στενό κύκλο του Καντάφι, ο Μπασίρ Σάλεχ Μπασίρ – ο μοναδικός που ξέρει πού βρίσκονται οι επενδύσεις του Καντάφι, ύψους επτά δισ. δολαρίων, σύμφωνα με λίβυους αξιωματούχους – συνελήφθη από αντάρτες πέρσι και κατόπιν προφανώς του επετράπη να δραπετεύσει. Αργότερα επέστρεψε στη Γαλλία και έκτοτε αγνοούνται τα ίχνη του. Ο Μπασίρ, πιστεύεται, έχει πληροφορίες και για μια παράνομη συναλλαγή μεταξύ του Καντάφι και του πρώην προέδρου της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί (ο Σαρκοζί έχει διαψεύσει ότι έλαβε ποτέ χρήματα από τον Καντάφι).

Μέχρι στιγμής, ελάχιστα από αυτά τα σκιώδη περιουσιακά στοιχεία έχουν επιστραφεί. Τον Μάρτιο, οι λιβυκές αρχές κέρδισαν την ιδιοκτησία ενός σπιτιού στο Βόρειο Λονδίνο αξίας 15 εκατ. δολαρίων, που ανήκε στον Σαάντι αλ Καντάφι, έναν από τους γιους του Μουαμάρ. Δύο αεροσκάφη στην Γαλλία και την Ελβετία ιδιοκτησίας του τυνήσιου πρώην δικτάτορα Ζιν ελ Αμπιντίν μπεν Αλι, συνολικής αξίας 30 εκατ. δολαρίων, μεταβιβάστηκαν πέρσι στη νέα κυβέρνηση.